'Ze willen eerder wifi dan water'

Waarom dacht je ineens: change of plans, ik ga naar Lesbos?
‘Dat was een combinatie van factoren. Ik was op vakantie in Portugal en wilde wel eens kijken of het nieuws over vluchtelingen klopte. Ik zou ook nog naar Spanje en Marokko gaan, maar mijn reisgenoot kon niet meer mee. Toen ik las dat een stichting vrijwilligers zocht omdat de bootvluchtelingen na aankomst amper hulp krijgen, dacht ik: dan kan ik dát toch gaan doen?

Ik ben eerst naar Nederland gegaan om mijn reis en verblijf te regelen. Veel mensen wilden geld of spullen doneren, zoals kleding en knuffels. Alles wat je meeneemt, wordt gebruikt. De meeste vluchtelingen hebben op een rugzakje na niets bij zich.’

Hoe hielp je hen?
‘Er is natuurlijk geen dienstregeling van vluchtelingenboten. De ene dag komen er twintig boten aan, de andere dag twee. Als kinderen het nodig hadden, gaven we ze droge kleding. Daarna moesten ze naar een bushalte om per bus naar een tijdelijk opvangkamp te gaan. Vaak was het één tot twee uur lopen naar die halte. We liepen mee en brachten vrouwen en kinderen er met de auto heen. Ook deelden we eten en drinken uit.

Verder heb ik het kamp vaak bezocht. De meeste Syrische vluchtelingen blijven niet lang in Griekenland: ze reizen door naar landen als Duitsland, waar hun kansen op de arbeidsmarkt groter zijn. Omdat de Syriërs die in Europa aankomen wel geld hebben en als oorlogsvluchteling ook makkelijker een verblijfsvergunning krijgen, zijn hun kansen om door te reizen en om in Europa een bestaan op te bouwen, beter dan voor vluchtelingen uit andere landen.

Syriërs hebben wel geld? Zijn het rijke vluchtelingen?
‘Sommige Nederlanders vinden het heel erg dat de meeste Syrische vluchtelingen een smartphone hebben. Aan dat beeld stoor ik me enorm. Syrië was een ontwikkeld land. Mensen hadden het er goed, er brak alleen een burgeroorlog uit. Zou jij je telefoon thuislaten als er in Nederland oorlog uitbreekt en je moet vluchten? Nee toch? Na aankomst vroegen vluchtelingen vaak eerder naar wifi dan naar water, omdat ze hun familie wilden laten weten dat ze waren aangekomen. Daarmee was het van levensbelang.’

Je bent leraar, geen professionele hulpverlener. Merkte je dat? Heb je training gekregen?
‘Ik heb niet echt uitleg gehad. Meestal ben ik niet heel erg van de individuele vrijwilligersprojecten of mensen op de bonnefooi sturen. Maar dit was heel praktisch werk. Ik zag mezelf niet als hulpverlener, maar als medemens, die de vluchtelingen drinken gaf en de weg wees. Ik heb geen medische ervaring, dus ben ook niet begonnen aan het geven van medische hulp.’

Je hebt ook een Syrische jongen op jouw kosten naar familie laten bellen, wat enorm duur was. Ging dat niet te ver?
‘Normaal kan ik best afstand bewaren. Er zijn altijd wel volwassenen die met een zielig verhaal komen of extra kleding voor hun kinderen willen. Maar voor alleenreizende minderjarigen maakte ik soms een uitzondering, zoals deze Omar van vijftien. Hij was helemaal gelukkig toen hij zijn vader in Turkije kon bellen. Voor jongeren die alleen reizen, is zo’n tocht extra riskant. Ze mogen dat eigenlijk niet, dus doen erg hun best om niet op te vallen.’

Denk je door dit werk anders over het strenge vluchtelingenbeleid van Europa?
‘Volgens mij niet. Ik was altijd al tegen al die grenzen, hoe we daarmee omgaan en hoe mensen benoemd worden: “een zwerm migranten” bijvoorbeeld. Het zijn óórlogsvluchtelingen! Blijven we hen zien als een invasie of gaan we op zoek naar een oplossing? Ik denk dat iedereen die daar een mening over heeft met een asielzoeker moet praten. Dat kan op Lesbos maar ook in een asielzoekerscentrum in Nederland. Mensen zijn daar hard op zoek naar contact. Juist daar ligt een kans om je mening bij te stellen.’

Cruiseschip vangt vluchtelingen op
Verreweg de meeste vluchtelingen die aankomen op Kos en Lesbos komen uit Syrië, waar het al vier jaar oorlog is. De meesten willen niet in Griekenland blijven. Voordat ze kunnen doorreizen naar een ander Europees land, moet iedereen geregistreerd worden. Maar er zijn te weinig mensen om daarbij te helpen en de vluchtelingen moeten uren, soms zelfs dagen, in de hete zon op hun beurt wachten. Met vechtpartijen en fl auwvallende mensen tot gevolg. Tot overmaat van ramp kunnen ze niet verder reizen omdat de veerboten naar de Griekse hoofdstad al vol zitten. Met toeristen. ‘Het is op Kos en Lesbos totale chaos’, zegt VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR.

Om de rust een beetje terug te brengen, stuurde de Griekse regering een cruiseschip naar Kos. Daar werden de Syrische vluchtelingen heengebracht. Ze kregen een doorreisformulier en konden er blijven slapen. Woensdag was het schip vol en vertrok het met 1800 Syriërs aan boord naar het Griekse vasteland. ‘Er komt weer een nieuw schip’, zei de burgemeester van Kos tegen The Guardian. In totaal maakten dit jaar al 250.000 mensen in boten via de Middellandse Zee de oversteek naar Europa. (CvdW)

Foto Ans: Natascha Ditzel